Flink afzien ...

21 oktober

De beelden die we in het weekend tegenover het Golbasi restaurant geschoten hebben smaakten naar meer en dus fietsen we opnieuw die kant uit. Eerst een stop op het terrein van waaruit tot vorig jaar ultralight vliegtuigjes je in 30 kostbare minuten een “bird’s eye view” van Izutuzu en de Dalyan delta konden geven. Vanwege een dodelijk ongeval is het vliegveldje nu gesloten. De kleine monarchvlinder vaart er kennelijk wel bij. We zien er verscheidene. Hoeveel? Moeilijk te zeggen, maar toch minimaal vier. Een monarchvrouwtje zet haar eitjes af, maar heeft te veel haast om ons enige kans te bieden dit vast te leggen. De luzernevlinders zijn -zoals altijd- cameraschuw.
Dan naar het terreintje tegenover Golbasi. Er vliegen werkelijk honderden distelvlinders, maar behalve vluchtige luzernevlinders ook weinig anders. De smaragdhagedis laat zich aan Co wel zien, maar daar blijft het dan ook bij. “Genoeg gefilmd,” zal hij denken.

Co stelt voor naar Gokbel te fietsen. “Moet lukken”, zeg ik, maar ik kijk bedenkelijk. Minder dan 100 meter verder staat het bordje Gokbel, maar ik weet waar Co naartoe wil en dat is toch echt andere koek! Co wil naar het dorp Gokbel en in het dorp afdalen naar het Sulungurmeer. Dat betekent dat we eerst een paar stevige hellingen van zo’n 10% te verhapstukken krijgen. Ik voeg er dan ook meteen aan toe dat ik niet weet tot waar in Gokbel de fiets ons brengen zal.
Ik moet zeggen: Ik maak vorderingen …, maar een deel van de 10% gaat toch nog steeds te voet na een stevige hijgpartij als ik noodgedwongen afstap. Co komt nog steeds iets verder dan ik.
Bij de eerste gozleme-tentjes aangekomen, besluit hij dat we beiden een rustpauze verdienen voor we aan de volgende 10% helling beginnen. Ook die leg ik deels te voet af; Co gaat het beter af.
Maar uiteindelijk bereiken we onze bestemming, zij het enigszins geradbraakt.
Vanaf Villa Gokbel dalen we de steile helling naar het meer af. Sulungur valt vandaag helaas tegen. Het baaitje ligt in de schaduw en er waait een koude wind. Dat was niet ingecalculeerd! We hebben beiden nog een korte broek aan en een mouwloos shirtje en dat is te weinig. Weer omhoog klauteren dus en dat is een stevige klim. En dan met de fiets nog een stevig hellinkje naar de doorgaande weg. De beloning is fijn maar veel te kort. We zoeven met een rotvaart naar beneden tot aan Ekin Dipdag, waar de weg weer ietsje omhoog voert. Normaal geen probleem, maar inmiddels staat er een stevig windje. Toch nog flink trappen dus … We zijn uitgeteld als we thuis aankomen.
We zijn aan een pilsje toe, maar het is veel te warm aan de terraszijde waar we normaliter zitten. De zon staat eind middag / begin avond zo laag dat het er niet te hebben is. Ik improviseer daarom een nieuw zitje met het ronde tafeltje van Ellis dat Co eerder deze week opgeknapt heeft met de verfrestanten van onze ramen en deuren. Ik haal twee van haar oude stoeltjes uit de stalling en we hebben een gezellig koel nieuw hoekje dat grappig combineert met het raam en de blinden aan de voorzijde van het huis.

22 oktober

We staan vandaag allebei moe / lui op. Gisteren zijn we wat onvoorzichtig met onze energie omgesprongen en dat laat zich voelen. Co zegt dat hij de ramen die hij afgekit heeft wil schoonmaken en lappen. OK, … dan ga ik zelf ook maar aan de schoonmaak. Douche, toilet, badkamer. Alle vloeren, ook van het terras, het schuurtje en de stalling. Niet bepaald mijn hobby, maar af en toe moet het …
Co komt al snel op zijn besluit terug. “De ramen zullen moeten wachten tot een andere keer”, is zijn commentaar. “Hoezo dat?”, vraag ik. Hij wijst naar het erf van onze onfortuinlijke achterburen Ibrahim en Ummü, waar een heel regiment vrouwen doende is. Geëmancipeerd zijn heeft grenzen, vindt Co. Hij gaat niet ten overstaan van meer dan 10 vrouwen de ramen lappen. Ik grinnik. Hij kan de Turkse mannen en vrouwen toch wat leren op dit gebied. HAD gekund, maar Co besluit anders …
Tot mijn stomme verbazing neemt Co vervolgens één van de oude stoeltjes van Ellis onderhanden. Hij wil de twee stoeltjes ook afkrabben, schuren en lakken, want het zag er leuk uit gisteren. Iets om te handhaven zolang het buitenweer is. OK!
Als we een koffiepauze houden, komt één van de vrouwen uit het regiment ons tuinhek binnengelopen. We zijn verrast. Ze biedt ons een zak met een soort oliebollen aan en wenst ons een smakelijke maaltijd. Mogelijk is dit een onderdeel van het begrafenisritueel? Een blijk van erkentelijkheid van familie en vrienden voor betuigde belangstelling? We weten het niet. Nog eens aan Tahir vragen. Ik lees een en ander na op het internet, maar vindt hier niets over. Wel het volgende:
Overlijden en begraven

In Turkije worden overledenen niet gecremeerd maar altijd begraven. De teraardebestelling vindt binnen 24 uur na het overlijden plaats. Voor de begrafenis wordt de dode ritueel gewassen, daarna wordt het stoffelijk overschot in een witte doek gewikkeld. Voor een volwassene kan die wel 10 meter lang zijn. De doek wordt op een mooie manier om het lichaam gewikkeld en bij de voeten (de tenen worden aan mekaar gebonden) geknoopt. Boven het hoofd wordt de doek ook geknoopt, het gezicht blijft vrij. Bij een man hoeft het hoofd niet bedekt te zijn, bij de vrouw wel. Na het dodengebed dragen de mannelijke familieleden de overledene naar zijn laatste rustplaats. De vrouwen en kinderen blijven op zekere afstand, ze kijken wel toe.
Het graf wordt nooit geruimd. Doden blijven in Turkije voor altijd rusten op de plek waar ze begraven werden. De kist wordt niet mee begraven en kan meerdere keren worden gebruikt; de overledene wordt, slechts gehuld in een witte doek in het graf gelegd met het gezicht richting Mekka. Op oudere delen van de begraafplaats geven grafstenen met een tulband aan dat hier een man begraven ligt terwijl op de stenen bij een vrouwengraf bloemmotieven afgebeeld zijn.
Na de begrafenis wordt er een gezamenlijke maaltijd gebruikt in het huis van de overledene. Vrouwen en kinderen apart van de mannen. In twee kamers wordt er gerouwd en de omgeving heeft voor eten gezorgd.
Het rouwritueel is heel intens en heel de gemeenschap bekommert zich om de nabestaanden. (Bij ons Dalyan werd het overlijden van de zoon van onze buren en zijn vriend via het omroepsysteem meegedeeld aan de gemeenschap en het was een af en aanlopen van belangstellenden.) De familie hoeft zelf niets te regelen. De eerste 7 dagen wordt er samen met hun gebeden, maar wordt er ook voor hen gezorgd. Gevoelens mogen geuit worden. Enkele weken na de dood vinden er ook individuele condoleance-bezoeken plaats. Er wordt thee en suiker meegenomen (zoete thee als troost) en mannen en vrouwen komen samen. Er wordt dan op een rustige manier over de overledene gepraat, er hoeft niet meer geweeklaagd te worden. Het verdriet en gemis is wel bespreekbaar. De hoeveelheid thee en suiker kan oplopen tot zo’n honderd kilo en wordt in Turkije doorgaans uitgedeeld aan de minder bedeelden.
Veertig dagen na het overlijden wordt er een mevlut (soort herdenkingsdienst) gehouden, op deze dag wordt er in het bijzijn van familie en bekenden voorgelezen uit de heilige Koran. De 52ste dag na het overlijden komt men weer met zijn allen bijeen in de Moskee. Hier worden uitnodigingskaarten voor verstuurd en de mannen, vrouwen en kinderen eten samen in de Moskee of thuis.

Twee video’s van het terreintje tegenover Golbasi …